Τα νεαρά κατηχητόπουλα της ΕΟΚΑ μας δίνουν το παράδειγμα.
Αυτά τα παιδιά επέλεξαν να δώσουν έναν δίκαιο αλλά τελείως άνισο αγώνα. Ήταν ρεαλιστές, δεν υποτιμούσαν καθόλου τις δυσκολίες και τα μέσα που διέθεταν οι Άγγλοι. Πίστευαν όμως, ότι στην πλάστιγγα διεξαγωγής ενός πολέμου βαραίνουν πάντα και αστάθμητοι παράγοντες που μπορεί να είναι καθοριστικοί.
Ακόμα, ο αγώνας και η δύναμη ψυχής αυτών των παιδιών φλογιζόταν από την πίστη στο Χριστό και τη μυστηριακή ζωή, την οποία διατήρησαν και κατά τη διάρκεια του αγώνα.
Παραθέτουμε τρία μεγάλα παραδείγματα ήθους και φιλοπατρίας:
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Ο 17χρονος μαθητής που άφησε τις σχολικές αίθουσες, για να αναπνεύσει καθαρό αέρα στα βουνά της Κύπρου και να αγωνιστεί για την ελευθερία της. Άφησε αιώνια παρακαταθήκη το ποίημά του «Θα πάρω μιαν ανηφοριά…».
Κυριάκος Μάτσης
Ο «ιδεολογικός καθοδηγητής» του αγώνα. Δεινός ρήτορας που έτρεχαν να τον ακούσουν οι συμφοιτητές του κάθε φορά που διοργάνωνε στο αμφιθέατρο της Γεωπονικής Σχολής της Θεσσαλονίκης διαλέξεις εθνικής διαφωτίσεως. Στη ιστορία έμεινε η σκηνή όταν ο στρατάρχης Χάρντινγκ, προσπάθησε να τον εξαγοράσει με ένα τεράστιο, για τα δεδομένα της εποχής ποσό, για να προδώσει τους συμμαχητές του και εκείνος απάντησε το γνωστό «Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής», χτυπώντας το χέρι του στο τραπέζι.
Γρηγόρης Αυξεντίου
Ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ, που έκανε πράξη το «μην κοιτάς τι έκανε η πατρίδα σου για εσένα, να κοιτάς τι έκανες εσύ για την πατρίδα σου», αφού απορρίφτηκε από τις εξετάσεις της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων και έτσι κατετάχθη στον Ελληνικό στρατό και πέρασε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού, αποκτώντας τον βαθμό του ανθυπολοχαγού. Αποτέλεσε άσβεστη λαμπάδα για τον ελληνισμό αφού πέρασε στην αιωνιότητα με μαρτυρικό θάνατο πυρπολούμενος από τους Άγγλους.